Emiel Jansen / Jim de Koning

In 2004 neemt (inmiddels) adjudant bd. van de Marchaussee Emiel Jansen deel aan een missie in Irak. De missie begint met een kleine hobbel of beter gezegd, blaar. Bij de acclimatisering tijdens het opbouwen van de fysieke belasting loopt hij een naar eigen zeggen megagrote blaar op aan de hak van zijn voet. Om te wennen aan de temperatuur in Irak worden dagelijks de loopafstanden en zwaarte van de bepakking vergroot.
Zodoende heeft de onderofficier die nooit blaren krijgt deze ineens wel.
Emiel: ‘Nadat ik met een pijnlijke poot mijn binnenzool uit mijn schoen wilde halen om te luchten viel mijn reserve veter eruit. Deze had dus in mijn schoen gezeten en had de vorm aangenomen van de schoen. Ik voelde mij de klootviool van het jaar en heb het nooit tegen iemand verteld. Wat voelde ik mij dom!!! En maar stug doorlopen.’

Buiten dat pijnlijke begin van zijn missie lijkt er in eerste instantie weinig aan de hand. Er hangt een goede sfeer in het team, de samenwerking met andere krijgsmachtonderdelen verloopt goed, dus tot zover alles positief. Uiteraard wel voorzichtig, want het blijft tenslotte een missiegebied.

Wanneer de onderofficier op een zomerse avond, na het horen van enkele getuigen door Ar-Rumaythah, met zijn konvooi naar de base terugrijdt, wordt de groep er op brute wijze mee geconfronteerd dat het inderdaad een missiegebied betreft. Uit het niets worden de militairen en hun tolk het oorlogsgeweld in gesleurd als ze van verschillende kanten beschoten worden door zware wapens.
Na een moment van verwarring weet Emiel, in tegenstelling tot zijn maat Jeroen Severs, ternauwernood aan de dood te ontsnappen.
Naast Jeroen raakt ook de chauffeur die bij Emiel in het voertuig zit zwaargewond. Scherven dringen de zijkant van zijn lichaam binnen en hij verliest dus veel bloed. Emiel weet hem aan de praat te houden totdat zij uit de hinderlaag zijn. Daarna kunnen ze hem verzorgen en daarmee zijn leven redden. Dit gaat helaas niet op voor Jeroen, die niet te redden valt.
Wonder boven wonder komt Emiel zelf ongeschonden uit de strijd. Iets dat hij tot de dag van vandaag niet begrijpen kan. Hoewel, ongeschonden? Ontsnappen aan PTSS doet hij niet.

Emiel blijft werkzaam voor de Marechaussee, de oude wordt hij niet meer. Een duistere periode van zijn leven breekt aan. Harde geluiden zijn, ook nu nog, een verschrikking. Voorwerpen die onverwacht vallen kunnen zijn angst doen opvlammen en de aanloop naar oud en nieuw is een beproeving.
Hij slaapt niet meer zonder badend in angstzweet te ontwaken, verwaarloosd zijn vriendschappen en trekt zich terug om in eenzaamheid aan de drank te gaan.
Op een zeker moment raakt hij betrokken bij een grote vechtpartij in Den Bosch.
Uiteindelijk is het Silvia, zijn vriendin, die hem met haar engelengeduld enigszins op het rechte pad houdt. Het incident in het centrum van de Brabantse stad zorgt ervoor dat Emiel zicht realiseert dat er iets moet veranderen.

Door middel van EMDR slaagt hij hierin en Emiel weet zijn leven weer op de rit te krijgen. Door samen met Jim de Koning het boek ‘Onder vuur’ te schrijven, weet de militair het positieve uit deze zware periode van zijn leven te halen.

Emiel, je werd onverwacht het strijdtoneel ingesleurd, met alle gevolgen van dien. Had je direct in de gaten hoe dit jou veranderde? Had je omgeving dit in de gaten?
Die bewuste nacht uiteraard nog niet. Op dat moment leefde ik echt in een soort van roes, net als de dagen na de hinderlaag. Tijdens de aanval was ik gelukkig scherp en alert. Kwamen de aangeleerde skills en drills naar boven. Pas toen ik enkele maanden thuis was van de missie kreeg ik last. Ik kreeg nachtmerries en durfde niet te slapen om geen nachtmerries te krijgen dus ging drinken na mijn late dienst (gelukkig niet zo erg dat ik de dag erop niet kon werken hoor) raakte het ritme in mijn leven kwijt, kreeg een kort lontje, (het omaatje wat ik snel zou helpen ik de supermarkt als zij ergens niet bij kon, duwde ik nu het liefste in het koelschap tussen de melk) niets boeide mij meer. Ik stond altijd voor iedereen klaar en had altijd een luisterend oor en nu vond ik het allemaal maar zeikerds. Ook werd ik agressief en niet alleen in privé tijd maar ook tijdens het werk, menig verdachte haalde het bureau zonder de grond te raken.

Sommige mensen in mijn omgeving hadden het wel in de gaten, alleen niet iedereen. Van veel mensen die het boek hebben gelezen krijg ik nu te horen dat zij zich afvragen of zij wat gemist hebben. Sommige vrienden bieden zelfs hun excuses nu aan, aangezien zij het gevoel hebben dat zij er niet voor mij zijn geweest. Dit komt omdat ik niet alles verteld heb toentertijd.

Met haar engelengeduld was je vriendin heel belangrijk voor jou in deze periode. Zijn er meer mensen waar je steun aan hebt gehad?
Het klopt dat Silvia belangrijk was, zij is echt mijn redding geweest, zij was echt geduldig en nu gelukkig nog. Soms huilt ze mee, maar ik krijg ook vaak een schop onder mijn kont. Uiteraard waren mijn vrienden en familie er ook voor mij, net zoals sommige collega’s.

Goed om te horen. Ondanks dat je PTSS ontwikkelde, bleef je defensie nog jarenlang trouw. Heb jij verschil gezien in hoe defensie in het begin omging met mensen met jouw ervaring in missiegebied en hoe dit tegenwoordig gaat? Is dit verbeterd? Kunnen er nog zaken verbeterd worden?
Na Irak ben ik nog een keer uitgezonden geweest naar Mali en zag wel degelijk dat het opwerk traject beter was geworden. Het na traject heb ik niet als positief ervaren. Door Ebola mochten wij niet adapteren op de Canarische eilanden maar vlogen wij direct naar EINDHOVEN. Twee dagen later mochten wij ons een middag melden in het v.d. Valk hotel in Harderwijk. Niemand die daar nog zin in had. Ik ben dus blij dat er tijdens deze uitzending geen ernstige gebeurtenissen zijn gebeurd. Gelukkig besteed Defensie steeds meer aandacht aan PTSS, en komen er steeds meer collega’s uit voor hun problemen en laat men het stoer zijn los. Ik besef ook heel goed dat je er zelf als militair en of veteraan erover moet durven praten. Ook ik vond dat eng maar ben blij dat ik de stap genomen heb. Als ik dat niet had gedaan was ik een hoop mensen kwijtgeraakt. Nu kreeg ik alle steun van de mensen om mij heen. Het is gruwelijk zwaar maar je krijgt er een hoop voor terug.

Heb jij het idee dat collega’s die zelf niet onder vuur gelegen hebben begrijpen wat de impact op je leven is?
Nee en dat is ook moeilijk te begrijpen. Ik heb tijdens de IBT lessen mij vaak gestoord aan vooral de jongere collega’s die vertelden hoe zij zouden reageren als zij onder vuur zouden liggen. Dat weet je echt niet, je kan alert en scherp zijn maar misschien sla je wel dicht.

Ook in het missiegebied in Irak werd ik door jonge infanteristen aangesproken dat zij het “cool” zouden vinden om beschoten te worden. Ik heb ze toen uitgenodigd om mee te gaan naar de schietbaan alwaar zij dan er schijf mochten vasthouden, zij zagen er toen gelukkig vanaf. Het zal de leefstijl wel zijn en ik snap het ook wel als jij er het hele jaar voor oefent.

Onder vuur schreef je samen met Jim de Koning. Hij is politieagent, dus kent het geüniformeerde werk. Vergemakkelijkte dit de communicatie?
Ja dat was zeker makkelijk, Jim werkt niet alleen bij de politie maar is ook een oud Kmar collega. Wij zaten dus vrij snel op één lijn en begrepen elkaar. Ik heb Jim op de filmset leren kennen aangezien hij voor veel series (waaronder Flikken Maastricht en Flikken Rotterdam) de politiefiguratie regelt. Zo heb ik hem leren kennen. Hij heeft ook al eerdere boeken geschreven (de zaak Ronald V en Flikken Maastricht behind the scènes) welke ik mooi vond om te lezen. Hadden gelijk een klik en dat wilde ik wel hebben.

Wat is jullie doel met het boek? Wat hopen jullie ermee te veranderen of te bereiken?
Wij willen met het boek meer begrip voor PTSS te krijgen en hopelijk mensen proberen over de streep te trekken door hulp te zoeken als zij dat nodig hebben. Het is echt geen schande en zoals al eerder aangegeven krijg je er veel voor terug. Ook willen wij middels dit boek ervoor zorgen dat Jeroen Severs nooit vergeten wordt en willen wij hem eren met dit boek. Hij heeft zo een belangrijke rol gespeeld in de zaak van Nicky Verstappen.

Hoe heb je de ontvangst van ‘Onder vuur’ ervaren?
Wij krijgen nu nog dagelijks mooie berichten terug, van zowel militairen, hulpverleners en anderen. Iedereen vindt het een mooi boek wat makkelijk weg leest. Men geeft aan dat zij echt het verhaal ingezogen worden en men het liefst de laatste bladzijde gaat lezen om te weten hoe het afloopt. Er zijn ook al collega’s geweest welke de stap hebben genomen om hulp te zoeken na het lezen van het boek, dus doel bereikt.