Binnenkort komt er een prachtig boek uit genaamd Veteranen door fotograaf Paul de Graaff. In dit boek staan de verhalen en foto’s van meer dan honderd veteranen. Met dit boek hoopt Paul de Graaff ervoor te zorgen dat nog meer veteranen hun herinneringen zullen delen, en dat familie en vrienden hen het respect bewijzen dat ze verdienen.

Paul, een boek met ruim honderd veteranen. Dat klinkt groots. Vertel. Wie is Paul de Graaff en hoe ben je hiertoe gekomen?

Mijn beroep is fotograaf. Dat is ook echt mijn ding.
Dit project? Het was al langere tijd iets dat ik heel graag wilde doen, veteranen fotograferen, hoewel ik in het begin niet zo goed wist waarom dan eigenlijk. In het voorjaar 2020 ben ik eraan begonnen.
Mijn eerste gedachte was om, tijdens veteranendag, in een tent te gaan staan op het Malieveld en veteranen aan te spreken en ze op die manier op de foto te zetten. Als ik er nu zo op terug kijk weet ik dat dat geen goed idee was geweest.

Ik plaatste daarop een oproep op Facebook met de uitleg wat ik wilde doen. Dit werd al snel opgepakt. Veteranen reageerden, begonnen te delen en zo kreeg ik al snel veel aanmeldingen.
Aanvankelijk wist ik eerlijk gezegd ook niet eens zo goed wat ik met die foto’s zou gaan doen. Iets van een expo wellicht? Er was niets vast omlijnd.
Voor ik het door had, had ik al meer dan dertig veteranen geportretteerd en bleek het toch meer te gaan worden dan een expo. Daarnaast begonnen steeds meer mensen over een boek. ‘Maak er een boek van.’ Dit leek nogal ambitieus, maar er moest iets gebeuren met al die prachtige foto’s. Er kwamen steeds meer veteranen bij en langzaam begon het toch te kriebelen.

Uiteindelijk heb ik een voorzichtige opzet gemaakt van hoe een boek er dan uit zou komen te zien. Ondertussen ben ik toen ook een uitgever gaan benaderen en die reageerden heel erg enthousiast.

Mooi hoe dit dan gaat. Hoe verliep dat proces eigenlijk? Wist je bijvoorbeeld direct hoe je de veteranen zou gaan fotograferen?
In eerste instantie had ik de gedachte om veteranen te vragen om in hun tenue te komen in vol ornaat, met de medailles en insignes erop. Vrij snel echter, bedacht ik me dat het moest gaan om de mens achter de veteraan. Daarop maakte ik de keuze dat iedere veteraan in simpel zwart gekleed zou zijn en geloof mij, dit geeft zo’n mooi beeld. Het resulteerde in zulke prachtige foto’s.
Alle foto’s zijn gemaakt in mijn studio in Schiedam. Ik begon iedere sessie eigenlijk met een gesprek, waarbij ik aanstuurde op de persoonlijke ervaringen.
Niet de missies of de gebieden, nee jij als veteraan. Wat herinner jij je vooral als je terug denkt aan je uitzending(en)? Waar denk je het meeste aan terug? Dit leverde hele mooie gesprekken op.

Ik liet veteranen een kort verhaal schrijven over hun missie.
Op het moment dat de uitgever in beeld kwam, ging het vrijwel direct over de verhalen. Dat een schrijver de verhalen zou gaan herschrijven, zodat alles in dezelfde stijl zou zijn.
Dit wilde ik echter pertinent niet.
Wat ik wilde was juist dat alle verhalen bleven zoals ze waren opgeschreven. Dat zijn de verhalen van veteranen, in hun eigen woorden, hun eigen gevoel. Misschien niet volledig gestroomlijnd, maar wel echt. De uitgever begreep mijn bedoeling gelukkig precies en ging hierin mee.

Heb jij zelf trouwens een achtergrond bij defensie?
Ja. Zelf ben ik dienstplichtig geweest, bij de luchtmacht, sqd306 op Volkel. Ik ben niet op missie geweest, ben geen veteraan. Aan het einde van de periode had ik  de keuze om beroeps te worden. Daar heb ik toen niet voor gekozen. Ik wilde fotograaf worden.
Zoals gezegd, ik ben geen veteraan. Wel had ik een vader met een ernstig oorlogstrauma. Achteraf is dit ook waarom ik met dit project begon, waarom ik dit al zo lang wilde.
Ik ben opgegroeid met een vader die heel veel last had van zijn verleden en automatisch hadden wij daar dus ook last van. Dit leidde bij mij tot boosheid en onbegrip. Waarom was je dan ook zo dom om dat te doen? Zo dacht ik toen. Dan ben je kind en dan begrijp je niet altijd hoe keuzes tot stand komen. Het leek ook zo lang geleden allemaal, die oorlog. Terwijl als je dan ouder wordt, je jezelf beseft hoe kort het nog geleden was dat ze er midden in zaten.
Weet je, mijn vader werkte bij een bedrijf dat werktekeningen maakte voor marineschepen. Als zestienjarige nam hij ’s avonds die werktekeningen stiekem mee, om ze aan iemand door te geven die ze kopieerde, en de volgende morgen weer ongezien terug te leggen. Dat was het begin van zijn aandeel in het verzet. Tegen het einde van de oorlog fusilleerde hij een oorlogsverrader. Op dat moment iets dat hij gewoon deed, maar later heeft hem dat achtervolgd en bleef hem achtervolgen.

Wat hoop je met dit boek te bereiken?
Waar ik eigenlijk op hoop is dat dit boek een inspiratie en verduidelijking kan zijn voor de familie van veteranen. Dat het leidt tot meer begrip.
Waar ik ook op hoop is dat het veteranen aan het denken zet om meer te gaan praten over hun eigen ervaringen. Dat er openheid komt.
Daarnaast ben ik in gesprek geraakt met het Veteraneninstituut en er zijn een aantal evenementen waar ik graag met mijn boek aanwezig zou willen zijn. Het mooiste zou zijn om volgend jaar aanwezig te kunnen zijn op het Malieveld.

Houders van een veteranenpas bestellen het boek met korting. Hoe? Dit lees je in de eerstvolgende editie van de Checkpoint.

Geen veteraan? Bestel het boek dan via:

20/10 Uitgevers